Cây hoa ban có nhiều ở vùngTây Bắc, ẩn chứa trong mình một giai thoại về tình yêu bất tử. Không những thế lá và hoa ban đều có thể chế biến thành những món ăn thơm ngon độc đáo như: xôi, xào, nấu, canh, nộm.
Cây hoa ban mọc ở nơi đất cằn, cây và cành khẳng khiu, mỗi khi đông giá cây rụng lá khô cành, xuân về lại bừng trổ muôn lá xanh mỡ màng hình trái tim, chung đôi và những bông hoa trắng ngần năm cánh cong cong như búp tay người con gái Thái.
Xưa trong kháng chiến chống Pháp, các anh bộ đội mang vòng lá ban che mắt quân thù. Lá ban, hoa ban trở thành món ăn tiếp sức cho các anh chiến đấu và chiến thắng. Với đồng bào Thái Tây Bắc, hoa ban là món ăn truyền thống với nhiều món ngon lạ miệng.
Món xôi:
Lựa hoa ban mới nở, hoặc lá bánh tẻ, rửa sạch, cho vào chõ xôi chín, khi ăn chấm với “chẩm chéo” món chấm truyền thống gồm muối tinh giã nhuyễn với ớt, hạt xẻn, vỏ dổi, tỏi, mùi tàu... Cả lá và hoa đều có vị bùi, ngọt, thoảng hương thơm dịu. Đây cũng là nguyên liệu làm món nộm độc đáo.
Món nộm:
Lá hoặc hoa xôi chín trộn đều với các gia vị: vỏ dổi, hạt xẻn, ớt, hạt tiêu… các gia vị này đều giã nhỏ. Món ăn này vừa bùi, ngọt lại thơm. Hương thơm của lá, của hoa hòa quyện cùng gia vị tạo cảm giác tuyệt vời. Món này dùng để đưa cay khi đãi bạn hoặc ăn với xôi nếp đều rất ngon.
Món xào:
Lá, hoa làm sạch, xào chín tới, cho gia vị như với món nộm, đảo đều cho ngấm, ăn với cơm gạo mới thì no mà không chán.
Nấu canh:
Khi làm món canh, có thể nấu kỹ hơn món xào, nhưng không để nát. Canh có hương thơm và vị ngọt mát, không cần cho mì chính... Giờ đây, trong các nhà hàng, khách sạn cũng không bỏ lỡ việc khai thác các món ăn này, làm cho du khách rất thích thú. Hương vị độc đáo của món ăn là hòa quyện của câu chuyện về tình yêu bất tử khiến du khách thêm yêu và cảm phục một Tây Bắc anh dũng giàu bản sắc văn hóa, trung hậu và đậm tình.